Wpływ marihuany na zdrowie somatyczne
Badania empiryczne potwierdzają, że marihuana ma negatywny wpływ na układ krążenia. Podczas palenia marihuany może dojść do tachykardii, czyli zwiększonej częstotliwości uderzeń serca. Znane są także przypadki, kiedy marihuana wpływała na wzrost poziomu ciśnienia krwi i zawrotów głowy. Regularne używanie marihuany wśród osób cierpiących na choroby układu krążenia może negatywnie oddziaływać na stan ich zdrowia (16, 17, 18).
Innym układem narażonym na niepożądane działanie palenia marihuany jest układ oddechowy. Badania potwierdzają, że palenie marihuany pozostawia w płucach ok. 1/3 więcej substancji smolistych niż papierosy. Zważywszy jednak na raczej mniejszą częstotliwość palenia marihuany niż tytoniu, szkody dla płuc i dróg oddechowych palaczy papierosów są znacznie większe. Palenie marihuany wpływa na obniżenie wydajności płuc czy uszkodzenie oskrzeli. Substancje smoliste powstałe w wyniku palenia marihuany zwiększają też prawdopodobieństwo wystąpienia raka płuc i narządów układu oddechowego. Szkodliwe jest szczególnie palenie marihuany wśród osób chorych na astmę. Należy stwierdzić, że negatywne skutki palenia konopi zostały potwierdzone głównie w badaniach eksperymentalnych na zwierzętach, obniża to nieco ich wartość empiryczną (7, 19, 20).
W badaniach potwierdzono również szkodliwy wpływ marihuany na zachowanie kierowcy w ruchu ulicznym, które może być przyczyną wypadków. Marihuana, podobnie jak inne środki zmieniające świadomość, zwiększa ryzyko wystąpienia wypadku. Oszacowanie wpływu używania marihuany na zdolność prowadzenia pojazdów jest trudne i zależy od indywidualnych predyspozycji użytkownika. Niektóre badania potwierdzają, iż palenie marihuany może upośledzać czas reakcji, przetwarzanie informacji, sprawność motoryczną oraz odbiór sygnałów (7). Bezpośrednie efekty spożycia konopi, które wpływają na zdolność prowadzenia pojazdów na ogół mijają w ciągu doby.
Wpływ marihuany na zdrowie psychiczne
Istnieją dowody empiryczne przemawiające za tym, że długotrwałe używanie konopi może prowadzić do subtelnego upośledzenia niektórych funkcji poznawczych w zakresie percepcji bodźców. Udokumentowano również negatywny wpływ konopi na pamięć krótkoterminową oraz zdolność koncentracji i procesy uwagi. W praktyce oznacza to, że część palaczy marihuany przejawia trudności w nauce polegające na niemożności skupienia się i rozumienia czytanego tekstu lub opóźniony czas reakcji przy rozwiązywaniu zadań matematycznych i logiczno-przestrzennych. Zaburzenia pamięci świeżej skutkują brakiem możliwości chronologicznego relacjonowania wydarzeń z ostatnich dni czy godzin, czasami występuje mylne podawanie czasu i miejsca zdarzeń, pomyłki w datach lub inne błędy dotyczące percepcji okoliczności zdarzenia (24, 25, 26).
Marihuana w bardzo dużych dawkach może wywoływać trwałą psychozę z przewagą objawów, takich jak: splątanie, amnezja, złudzenia, halucynacje, lęki, pobudzenie i hipomania. Jest to jednak niezwykle rzadko występujące zjawisko. U niektórych osób regularnie palących marihuanę można zaobserwować występowanie zaburzeń lękowych, koszmarów sennych oraz stanu depresyjnego, spotęgowanego obniżonym nastrojem, brakiem motywacji do działania, poczuciem bezradności i nikłą koncentracją na realizacji różnych celów w życiu. Długoletnie używanie marihuany może być także przyczyną labilności emocjonalnej oraz anhedonii (spłycenia emocjonalnego). Stwierdza się również, że silna psychiczna potrzeba zapalenia marihuany może u niektórych osób powodować występowanie zachowań agresywnych, głównie o charakterze słownym. Zachowania takie mają miejsce szczególnie w sytuacji samoistnych prób odstawienia substancji lub w wymuszonych momentach ograniczania kontaktu z substancją pod naciskiem i kontrolą otoczenia (27, 28, 29).
Badania epidemiologiczne wskazują także na współwystępowanie problemu zażywania konopi i schizofrenii, nie jest jednak jasne, czy występuje tu związek przyczynowo-skutkowy. W tych rzadkich przypadkach, kiedy doszło do rozwinięcia schizofrenii, poprzedzało ją regularne zażywanie konopi indyjskich przez minimum 1-1,5 roku. W populacji generalnej występowanie schizofrenii ocenia się szacunkowo na poziomie ok. 1%. Badania pokazują, że wśród osób zażywających marihuanę odsetek ten jest prawie dwukrotnie większy, wynosi ok. 2%. U części wieloletnich palaczy nie występuje pełnoobjawowa schizofrenia, lecz jedynie niektóre objawy schizoidalne: zobojętnienie, poczucie pustki, zamykanie się w sobie, apatia i brak aktywności (7, 30, 31, 32).
Rozważając wpływ marihuany na zdrowie psychiczne, trzeba wspomnieć o tzw. zespole amotywacyjnym spotykanym u wieloletnich palaczy marihuany. Syndrom motywacyjny objawia się zanikiem woli do wykonywania najprostszych czynności, utratą zainteresowań i pasji, apatią oraz poczuciem pustki. Osoby palące wiele lat marihuanę przejawiają duże tendencje do bezradności i nikłych wysiłków podejmowanych w sferze intelektualnej oraz fizycznej. Często izolują się społecznie. Bywa, że są obojętne i mało reaktywne emocjonalnie. Ożywienie następuje jedynie podczas zażywania narkotyku. Dowody na istnienie zespołu amotywacyjnego u dorosłych są oparte na opisach przypadków i doniesieniach z obserwacji. Wyniki badań kontrolowanych i laboratoryjnych są mniej jednoznaczne w tym względzie; niewielka liczba badań potwierdza jednak istnienie takiego zespołu u długoletnich palaczy (33, 34).
Wpływ marihuany na funkcjonowanie społeczne
Wśród populacji osób palących marihuanę przez kilka lat obserwuje się stosunkowo niski poziom wykształcenia, niskie dochody, wyższe bezrobocie i tendencję do izolacji społecznej. Osoby palące marihuanę przez wiele lat zgłaszają też niższy poziom satysfakcji z życia społecznego, uskarżając się szczególnie na brak konstruktywnego wsparcia oraz poczucie osamotnienia. Część badań wskazuje na istnienie korelacji między paleniem marihuany a słabszymi wynikami w nauce czy mniej rzetelnym wykonywaniem pracy zawodowej (7, 35, 36). Obserwacje empiryczne wskazują też na fakt, iż użytkownicy marihuany mają więcej trudności z trwałym budowaniem i podtrzymywaniem relacji interpersonalnych. Częściej też odnotowywane są problemy małżeńskie/partnerskie wśród tej grupy osób. Długoletni użytkownicy konopi mieli tendencję do budowania sieci społecznej, w której przyjaciele i współmałżonek lub partner są osobami także zażywającymi konopie (7, 37, 38).
Zjawisko przemocy, będącej wynikiem działania marihuany, jest raczej stosunkowo rzadkie. Efekt uspokajający, który następuje wkrótce po spożyciu marihuany, nie sprzyja cyklicznym zachowaniom agresywnym. Badania potwierdzają, że w przeciwieństwie do kokainy, cracku lub alkoholu – spożywanie konopi zazwyczaj nie koreluje ze wzrostem brutalnych czynów. Większość przestępstw jest związana z nielegalnym statusem konopi. Statystyki policyjne dotyczące konfiskat narkotyków wskazują, że wśród narkotyków policja najczęściej wykrywa przetwory konopi (7, 39, 40).
Uzależnienie od marihuany
Według Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Przyczyn Zgonów ICD-10, regularne zażywanie marihuany lub haszyszu może prowadzić do zespołu uzależnienia. W ICD-10 zespół uzależnienia od kannabinoli występuje pod numerem klasyfikacyjnym F 12.2 (41). Przez długi czas przedmiotem sporów wśród naukowców i praktyków klinicznych był fakt potencjalnego uzależnienia od marihuany. Obecnie badania empiryczne potwierdzają występowanie zespołu uzależnienia od kannabinoli, zgodnie z objawami klinicznymi charakterystycznymi dla danej substancji. Uzależnienie od kannabinoli występuje przede wszystkim u osób regularnie i długoletnio palących marihuanę; badania potwierdzają, że ryzyko uzależnienia jest szczególnie duże u osób, które codziennie lub prawie codziennie palą marihuanę (4, 7). Uzależnienie od kannabinoli ma głównie charakter psychiczny. Ewentualne występowanie objawów zależności fizycznej jest nikłe i krótkotrwałe, rzadko się je stwierdza (3). Uzależnienie diagnozuje się wówczas, gdy w ciągu ostatnich 12 miesięcy występują trzy z sześciu wymienionych objawów:
- Silne pragnienie lub poczucie przymusu zażycia kannabinoli.
- Trudności w kontrolowaniu zażywania kannabinoli (rozpoczynanie, kończenie, ilość i częstotliwość zażywania).
- Fizjologiczne objawy stanu odstawienia występujące w chwili, kiedy zażywanie kannabinoli zostało przerwane lub zmniejszone, objawiające się specyficznym dla THC zespołem abstynencyjnym oraz ponownym zażywaniem kanabinoli lub środka zastępczego w celu złagodzenia lub uniknięcia objawów abstynencyjnych (drażliwość, zaburzenia snu, koncentracji, niepokój, lęki, pocenie się, zaburzenia rytmu pracy serca, nudności).
- Stwierdzenie tolerancji (potrzeba zażywania zwiększonej dawki THC w celu osiągnięcia efektów uprzednio osiąganych za pomocą mniejszych porcji/dawek).
- Silne pochłonięcie sprawą przyjmowania substancji. Zaniedbywanie innych źródeł przyjemności, potrzeb czy zainteresowań z powodu zażywania kannabinoli, zwiększenie czasu potrzebnego do zdobycia marihuany lub do usuwania skutków jej działania.
- Zażywanie substancji pomimo dowodów jej szkodliwości, np. psychozy, lęki, stany depresyjne, syndrom amotywacyjny, uszkodzenia funkcjonowania poznawczego (pamięć, koncentracja) itp. (41).
Silnym wskaźnikiem uzależnienia od kannabinoli jest doświadczanie potrzeby ich zażywania, trudności w kontroli zażywania oraz występowanie nieprzyjemnych doznań w chwili abstynencji. Istota uzależnienia od kannabinoli polega na tym, że człowiek, mimo świadomości wyraźnych szkód, nadal zażywa daną substancję, zwiększając z reguły jej dawkę i częstotliwość przyjmowania, a częste próby odstawienia substancji kończą się z zazwyczaj niepowodzeniem.
